Toń

Poniosła mnie otchłań „Toni”, wciągnęła, zassała i przepadły godziny, a znajdując w książce Ishbel Szatrawskiej dziesiątki znaczeń i wątków nie potrafię w kilku słowach oddać w pełni mojego zachwytu nad nią (książką przede wszystkim, a zatem i Autorką poniekąd).

Bo to nie tylko opowieść rodzinna, historyczna, gdzie wczoraj miesza się z dzisiaj, tak jak mieszają się ludzkie języki i sami ludzie, którzy wykorzenieni, wydarci ze swych źródeł, meandrują przez powojenne krainy. Polska, Prusy, Litwa – to tylko nazwy, a one przestają mieć znaczenie. To powieść o sile i przetrwaniu, o miłości (oczywiście, ale jak pięknie opowiedzianej!), przywiązaniu i miłości (znowu) do ulicy i polnej drogi, wsi i miasta, ojczyzny wreszcie (ale bez patosu i egzaltacji). Świetnie poprowadzone wątki głównych bohaterek (a jest ich kilka) i bohaterów – rzecz jasna, ale spójrzcie tylko na wykwintnie wymalowane chłopsko-mieszczańskie tło!

Ile tu niezgody na przemoc i głupią nienawiść, ile pochwał dla piękna nieba, ziemi i wody. I można, owszem, czepiać się jakiś klisz (komuś nie podobał się „oklepany” wątek z umierającym koniem) i pewnych dłużyzn; ja się będę czepiać zmiany optyki w połowie książki, ale to wszystko banał. Wolę szukać literacko-emocjonalnych perełek, jak chociażby monologu rozczarowanej uczelnianymi układami Alicji, wolę pamiętać zachwyty Wolfa nad „Nożem w wodzie” i kibicią Jolanty Umeckiej oraz tajemnicę starości Starego Marcina.

„Toń” utkana jest z takich błyskotek (powinienem napisać diamencików, ale nie rozpieszczamy zbytnio Autorki), które świecą długo i będą lśnić w mojej pamięci. To książka, do której wrócę, zaś pani Szatrawska staje się (po Jej rewelacyjnym Libkinie) moją polską autorką number one.

Com odczuł, w szczerości opisał.